Op bovenstaande foto zie je een typische start-up, een groepje jonge mensen die in een garage, computerprogrammatuur in elkaar sleutelen Het is een illustratie bij een artikel in Time van 23 April met de titel ‘The masters of mindcontrol’. Mindcontrol door digitale apparaten trekt mijn aandacht en is een van de grote vraagstukken van dit moment, ook in onderwijs. Daarom vraag ik aandacht voor dit verhaal uit Time.
‘Silicon Valley knows how to program human behavior – for better or worse’, ondertitelt Haley Sweetland Edwards haar artikel. Via slimme toepassingen slagen de ICT bedrijven erin om onze aandacht te vangen en heel lang vast te houden. Daarvoor maken ze gebruik van inzichten van neurowetenschappers die weten hoe hersenen nieuwe gewoonten leren. Als je dat snapt kun je manieren bedenken om die hersenen te stimuleren tot bepaald gedrag. Het gaat ongeveer als volgt.
Onze hersenen bewandelen verschillende wegen om ons gedrag te controleren. De minst sterke helpt ons bewuste besluiten te nemen en dienen om onze lange termijn doelen te realiseren. Een andere route is een korte die sterk reageert op externe prikkels. Deze route is krachtig vanwege de aanmaak van een bepaald stofje, dopamine, dat verslavend is. Dit zorgt er weer voor dat er snel een sterk patroon gevormd wordt. Er is een bepaalde trigger, die leidt tot actie en de hersenen krijgen een beloning. De hoeveelheid dopamine (de beloning) blijkt omhoog te gaan als de beloning onvoorspelbaar is. Gedrag is dus snel te beïnvloeden door verschillende beloningen toe te kennen. Casino’s en gokautomaten maken hier ook gebruik van.
Veel apps exploiteren deze loops van gewoontevorming. Door het gebruik van smartphones is dit vele malen intensiever en soms ook verslavend geworden. De smartphone volgt ons. Net als Klein Duimpje, laten we overal broodkruimels achter, die informatie wordt opgepakt door de app. Daardoor kan de app onvoorstelbaar precies ons gedrag volgen en ook voorspellen hoe we ons gaan gedragen. Ze kent onze gedragspatronen nauwkeurig en gaat daar adaptief mee om. Zo zijn er gedragsvormende en verslavende technologieën ontstaan die het denken en doen van miljarden mensen beïnvloeden.
Een paar jaar geleden legde Theo Compernolle dit al uit in zijn boek met de veelzeggende titel ‘Ontketen je brein’. Ramsy Brown en Dalton Combs, die eigenaars van de startup, verwijzen hier ook naar met de naam van hun bedrijfje ‘Boundless Mind’.
Het grote verschil is dat Compernolle vooral allerlei adviezen gaf hoe je je van de ketens kunt ontdoen. Maar Boundless Mind gebruik maakt van dezelfde inzichten en technieken om het omgekeerde te bewerkstelligen: goed gedrag, dieper en intensiever communiceren. ‘Vuur moet je met vuur bestrijden’, zo denken zij. Dus waarom zouden we de inzichten van de neurowetenschap niet inzetten om gedrag zo te beïnvloeden dat het de goede kant op gaat. Overigens zijn de eigenaren ook neurowetenschappers.
Hun missie is om Amerika’s verslaving aan technologie te ontwrichten. Het business model van Sillicon Valley is gebaseerd op de gebruikers slaaf maken van het scherm. Hoe langer ze ons gevangen kan houden aan het scherm hoe beter. Hoe meer data zij kunnen verzamelen om aan adverteerders te verkopen. Daarvoor maken ze intelligent gebruik van ‘beinvloedingstechnologie’. Technologie waarmee gedachten en gedrag van mensen beïnvloed kan worden. Alle ICT bedrijven gebruiken dit om ons zo lang mogelijk op hun platform te houden. Dat is ook waarom jongeren verslaafd zijn aan hun telefoon. Hun hersenen zijn zo beïnvloed dat ze aan dat ding willen blijven.
Boundless Mind pakt het anders aan. De technologie die mensen verslaafd maakt, kan ook ingezet worden om mensen tot goed gedrag te verleiden. Van de verslaving af te helpen of ervoor te zorgen dat communicatie dieper wordt. Zij gebruiken technologie om te worden we je zou willen zijn. Hersenen kunnen gekaapt worden door technologie, ten kwade, maar ook ten goede.
Dit lijkt mij een belangrijk perspectief voor te gebruiken technologie in onderwijs en opvoeding.
N.a.v. The Masters of Mindcontrol, Silicon Valley knows how to program human behaviour – for better or worse, by Haley Sweetland Edwards, Time 23 April 2017.