Wim Claasen, die vorig jaar promoveerde op het pedagogisch handelen van leraren, brengt de essentie van de professie van de leraar terug tot een aantal alledaagse deugden. Wanneer deze beoefend worden leidt dit tot praktische wijsheid bij de leraar.
De grote verdienste van dit onderzoek van Wim Claasen vind ik, dat hij de kern van het ambacht van de leraar met gewone taal uitdrukt. Geen ingewikkelde schema’s, moeilijke (Engelse) termen, maar alledaagse deugden, daar gaat het om bij goede leraren. Deugden hebben alles te maken het handelen. Een deugd is een praktische wijsheid in praktijk brengen, zodat je de goede dingen doet, op de goede manier, op het juiste moment bij de juiste persoon.
Wim Claasen heeft zijn sporen verdiend in het Speciaal Onderwijs (OSO Fontys). Voor zijn onderzoek heeft hij acht kanjers van leraren gezocht in het Speciaal Basisonderwijs. Hij heeft hun gedrag bestudeerd in de praktijk van omgaan met jongeren met sociaal-emotionele problemen. In de relatie met deze jongeren komt het er voor de leraar op aan en komen de kwaliteiten van de leraar aan het licht. Claasen observeert, beschrijft en vat de kern van het pedagogisch handelen van deze leraren samen in een vijftal alledaagse deugden.
Welke deugden praktiseren goede leraren? Of, anders gezegd: wat is de kern van het pedagogische ambacht van een goede leraar?
1. Jezelf zijn en jezelf ontwikkelen: jezelf blijven ontwikkelen en daar plezier aan beleven stimuleert de leraar om leerlingen tot ontwikkeling te brengen. Als dit lukt geeft dat de leraar weer veel vreugde en energie. Een zich zelf versterkende lus eigenlijk.
2. Aandachtig betrokken zijn: goede leraren stemmen af op de leerlingen, nemen waar, ondersteunen en bevestigen leerlingen, communiceren, leven mee, hebben belangstelling. De leerling weet zich daardoor gezien en gewaardeerd en dat is niet alleen een prettige ervaring voor hen, maar voorkomt ook veel problemen in gedrag en omgang met elkaar.
3. Evenwichtig handelen: pedagogische bekwame leraren zoeken naar balans en kenmerken zich door rust, zelfbeheersing, de juiste toon, geduld, niet impulsief reageren en kunnen interventies goed timen.
4. Spel en humor leveren een geheel eigen bijdrage aan het handelen van goede leraren. Ze sturen het gedag van de leerling op een speelse manier. Humor werkt relativerend en ontspannend.
5. Zorgvuldig oordelen : Oordeelsvorming van bekwame leraren kenmerkt zich door zorg voor de leerlingen en maatvoering. Ze oordelen ook voortdurend tijdens de tijdens de uitvoering.
Claasen pleit voor een herwaardering van de ambachtelijkheid in de professioneel handelen van de leraren. Reflectie op deze deugden moet onderdeel van de opleiding zijn. Veel oefenen en reflection-in-action is daarvoor nodig. Met drama is dit goed te realiseren. Dit moet meer in het curriculum worden ingebouwd. De deugden spelen een belangrijke rol in het pedagogisch handelen van de leraar. Zij vormen de grondslag van alle competenties.
_____________________________________________________________
n.a.v. Claasen. W. (2013). Alledaagse deugden: een andere kijk op pedagogisch handelen (van leraren) – Persoonlijke professionaliteit in beeld. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 52(2013) p. 479-496.